Waarom vieren we Valentijn precies op 14 februari?

13 februari 2021, 17:38 cultuur

Op 14 februari wordt internationaal Valentijn gevierd, de dag van de verliefden. Waarom op 14 februari? Valentijn is de naam van drie of vier martelaren en heiligen uit de derde of vierde eeuw. Onder hen een bisschop Valentijn, de patroonheilige van de verliefden. Hij overleed op een 14de februari en om zijn overlijden in herinnering te brengen werd precies deze dag internationaal tot de dag van de verliefden uitgeroepen. Waarom werd bisschop Valentijn de beschermheilige van de verliefden?

De feestdag van de verliefden is gebaseerd op een legende, een volksvertelling. Volgens deze legende kwam ooit een jong en verliefd koppeltje bij bisschop Valentijn met het verzoek hen te trouwen. Hun verzoek was in zekere zin bijzonder, want hij was een heidense soldaat en zij, het meisje, was christen. Daarmee was de kerk niet zo gelukkig, maar bisschop Valentijn was op zijn tijd vooruit en vond de liefde belangrijker dan de gangbare wetten van dat ogenblik, de wetten van keizer Claudius. Het inspireerde andere gemengde koppels (vrijzinnigen en christenen) om het huwelijk bij deze bisschop aan te vragen. Als mensen de bisschop om raad vroegen, kregen zij bovendien altijd een bloem mee. Vandaar de gewoonte om je geliefde bloemen te schenken op Valentijnsdag. Het was een schitterend idee van de bloemensector om de Heilige Valentijn in ere te houden, maar terug naar onze legende.

Claudius vond dat de bisschop te veel zijn gezag ondermijnde en liet Valentijn aanhouden, martelen en onthoofden. Over de dag waarop dat gebeurde, is de geschiedenis duidelijk: 14 februari. Over het jaar is er geen duidelijkheid. Volgens een afwijkende versie van deze legende zou Valentijn in de gevangenis het verzoek hebben gekregen van de gevangenisbewaarder, de stadhouder van Rome, om zijn blinde dochter te genezen. De vader poogde tevergeefs de onthoofding tegen te houden. Toch wist Valentijn, net voor het vonnis werd uitgevoerd, iemand nog een envelop te bezorgen met het verzoek die aan de blinde dochter van de gevangenisbewaarder te geven. Na de executie opende het meisje de envelop. Er viel een gele bloem uit en een nota waarop stond: van Valentijn. Direct kon het blinde meisje opnieuw zien. Nog altijd volgens dezelfde legende bekeerde de vader van het meisje zich door dit voorval tot het christendom.

Romeo en Julia

Het prototype van de verliefdheid en van de onmogelijke liefde is de tragedie die William Shakespeare op het einde van de 16de eeuw schreef. De oorspronkelijke titel was: The Most Excellent and Lamentable Tragedy of Romeo and Juliet. Het is en blijft het populairste liefdesverhaal dat ondertussen vele versies heeft gekregen in het theater, in de film, in muzikale symfonieën en balletvormen, tot musicals toe.

(lees verder onder de foto)

Het verhaal is ondertussen bekend. Het speelt zich af in Verona (Italië) en gaat om twee rivaliserende, adellijke families: de familie Montague en de familie Capulet. Romeo is een Montague en ontmoet op een bal Julia, een Capulet. Ze worden verliefd op elkaar, maar het is een verboden liefde, door de rivaliserende tegenstellingen tussen de twee families. De vader van Julia wil geen toestemming geven voor het huwelijk, want hij heeft Paris voor haar in gedachten, die tot de eigen soort (Capulet) behoort, maar Julia trouwt in het geheim toch met Romeo. Om een huwelijk met Paris te vermijden neemt Julia een slaapmiddel waardoor het lijkt dat ze overleden is. Ook Romeo denkt dat Julia overleden is, koopt vergif voor zichzelf en reist naar Verona om afscheid te nemen van Julia. Bij de grafkelder komt hij Paris tegen. Het komt tot een gevecht tussen Romeo en Paris, waarbij Paris gedood wordt. Romeo kust de lippen van de slapende Julia in haar grafkelder en neemt vervolgens zelf gif in. Wanneer Julia ontwaakt, ziet ze dat Romeo dood in de grafkelder ligt. Van verdriet neemt ze een dolk en steekt die in haar hart.

Omdat er toch een goed einde (happy end) aan het verhaal hoort te zijn komt de vorst van Verona nog ten tonele die de gebeurtenissen veroordeelt en de twee families Capulet en Montague straft. Hierop besluiten de twee families de strijdbijl te begraven en sluiten ze vrede.

West Side Story

Tot vandaag blijft het verhaal van Romeo en Julia de kunstwereld inspireren. Er zijn in totaal zo’n veertig filmversies bekend van dit stuk, al dan niet in gemoderniseerde (aan de tijd aangepaste) versies. De bekendste filmversie is deze van Franco Zeffirelli in 1968 met Olivia Hussey en Leonard Whiting in de hoofdrollen. De huidige generatie is mogelijk meer vertrouwd met de verfilming van Baz Luhrmann uit 1996 met Leonardo DiCaprio en Claire Danes in de titelrollen.

Ook operacomponisten zoals Bellini, Gounod en Delius lieten zich door dit liefdesverhaal inspireren, maar de bekendste muzikale versie is zonder enige twijfel de musical ‘West Side Story’ (1961) van Robert Wise en Jerome Robbins op muziek van Leonard Bernstein en tekst van Stephen Sondheim. Het werd een wereldsucces dankzij de weergaloze balletten van Jerome Robbins en de meeslepende, afwisselend melancholische en jazzy symfonische muziek van Leonard Bernstein.

Frank Blatt