Onder de fabrieksschoorstenen van Mortsel

22 februari 2023, 08:33 De postiljon rijdt voor Een culinaire wandeling in het verleden
Uitdrukkingen met het woord ‘vis’ vind je in alle talen. Als er contant betaald moet worden, dan wil je boter bij de vis. In de voetsporen van Herman Heijermans, een Nederlands toneelschrijver uit het begin van de vorige eeuw, ‘wordt de vis duur betaald’. In zijn toneelstuk ‘Op hoop van zegen’ beschrijft Heijermans het leven van de vissersweduwe Kniertje, die zowel haar man als haar twee zoons aan de zee verloren heeft. Toch dwingt ze haar beide nog levende jongens aan te monsteren voor de visvangst op de drijvende doodkist ‘Op hoop van zegen’.
Op de papieren draagtassen van onze vishandelaar lees je dat ‘ons moeder viskes gaat bakken’. Eva Van Wichelen (STELOY) verwijst hier duidelijk naar de volkse uitdrukking: “Maak dat je wegkomt! Moeke heeft viskes gebakken!” Wie ging er vroeger niet luistervinken bij de oudere mannen in het dorp? Hadden ze het over een gevoelig onderwerp dat niet bestemd was voor de oren van een snotaap, dan riepen ze prompt: “Loop naar huis, moeke heeft viskes gebakken!”
Voor onze vishandelaar STELOY begon het allemaal 90 jaar geleden onder de fabrieksschoorsteen van Gevaert in een klein winkeltje op de Antwerpsestraat. Mathieu Van Wichelen en zijn echtgenote Louisa Ooms startten in een voormalige smidse een vishandel. De zaak kreeg de naam St.-Eloy naar Sint-Eligius, de patroonheilige van de metaalbewerkers.
Mathieu en Louisa zorgden voor versgebakken vis. Dat ruik je, dat smaak je. De warme, gebakken vis werd een begrip bij Gevaert: geen betere reclame, dan de mondelinge! Tijdens de moeilijke oorlogsjaren werden onze vishandelaars een belangrijke schakel in de voedselverdeling: haring stilde toen heel wat hongerige magen.
Gebakken vis goed voor de hersenen
De kibbeling van Mortsel is een ambachtelijk product met een verhaal. Het eten van vis is goed voor de mens. De positieve invloed van Omega-3 vetzuren, die zich in veel vissoorten, maar bijvoorbeeld ook in zaden en noten bevinden, wordt alom geroemd. Niet voor niets wordt door viswinkels veelal geadverteerd met slogans die verwijzen naar onze gezondheid. Toch blijken we nog lang niet alles te weten over de positieve effecten van vis op ons menu. Bij mensen die regelmatig gebakken of gegrilde vis eten, werd wetenschappelijk een groter hersenvolume gemeten, met name in het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor ons denkvermogen en het vermogen om dingen te kunnen onthouden. Een verband met de hoeveelheid Omega-3 vetzuren werd daarbij niet aangetoond. Kennelijk zijn er dus meerdere factoren, onafhankelijk van elkaar, van invloed op het functioneren van de hersenen.

Voor het onderzoek aan de universiteit van Pittsburgh werden 260 personen gedurende een periode van 10 jaar geobserveerd. Verhoudingsgewijs eten we in Vlaanderen en Nederland niet voldoende vis. Een derde van de mensen vindt vis te duur om regelmatig op het menu te zetten. De prijs van verse vis ligt inderdaad hoger dan die van vers vlees. Andere veelgehoorde redenen om geen vis te eten, zijn het lastige schoonmaken ervan. Je vishandelaar weet daarop handig in te spelen. Als geen ander fileren Eva, Gertjan en Gilles de lekkerste stukjes vis.
Hoe dan ook, wij eten te weinig vis. In de landen rond de Middellandse Zee is de visconsumptie veel groter. Vis bevat veel vitaminen, eiwitten en mineralen. Met name vitamine A, vitamine D en vitamine B12 zijn in vis te vinden. Het belangrijkste mineraal in vis is jodium, maar vaak komt ook zink in vissoorten voor.
Bronnen
https://www.lijfengezondheid.nl/vis
https://healthreporter.com/is-fried-fish-healthy/
https://www.toerismezuidrand.be/index.php/nl/mortselse-kibbeling
https://steloy.be/historie
Foto’s: © F. Van Roosendael
Tekst: Dirk Brentjens