Het goud van de Zuidrand
De postiljon rijdt voorWhat’s in a name? Je leest het vaak, maar wat is de betekenis van deze vraag? Deze bekende uitspraak laat Shakespeare uitspreken door Juliet. Je kent haar wel. Zij is hopeloos verliefd op Romeo. Romeo mag dan lid zijn van een rivaliserende familie, Romeo en Juliet zijn niet samen door hun namen. Mocht Romeo anders heten en lid zijn van een andere familie, zouden ze gewoon trouwen. Daarom verzucht Juliet: What’s in a name? Voor haar gaat het er niet om hoe Romeo heet, maar om wie hij is. De uitspraak van Shakespeare brengt ons bij het goud van de Zuidrand.
Het leuke etiket op het nieuwe, ambachtelijke product van Mortsel ‘het officierke’ zet de postiljon aan het schrijven. Michiel Tisson en Kevin Van Asch creëerden een elixir met een verhaal. Zij brengen ons tot bij het wachthuisje van kapitein Wagner en duiken in het militaire verleden van onze stad. Gedurende twee jaar zaten de alchemisten Michiel en Kevin achter hun distilleerapparaat en stookten dat het een lieve lust was. Het woord elixir komt uit het Arabisch. Aan het drankje worden magische of geneeskrachtige eigenschappen toegeschreven. Denk maar aan het gelijknamige wondermiddel uit de koekenstad dat hielp tegen kolieken bij de paarden. Zo dronk Florke uit de Vlaamse soap ‘Thuis’ steevast haar elixirke. Ann Petersen speelde de rol van ons moe van 1996 tot haar overlijden in 2003. Naar een levensverlengende substantie verwees de alchemist eerder met de term elixir vitae of levenselixer. Dit legendarische toverdrankje heeft honderden namen. Een student in de Chinese geschiedenis beweerde er meer dan duizend gevonden te hebben waaronder danswater, de poel van nectar, de steen der wijzen, die onedele gesteenten kon omzetten naar goud. Die eigenschap brengt ons bij de kleur van onze drank, het goud van de Zuidrand. Het woord ‘elixir’ werd voor het eerst aangetroffen in de 7de eeuw en stamt uit het Arabische begrip voor wonderbaarlijke substanties ‘al iksir’. Sommigen zien in het elixir een metafoor voor de geest van God. Jezus refereert aan het ‘Water des Levens’ of ‘de Fontein of Bron van het Leven’. De Schotten en Ieren namen de naam voor het vloeibare goud over: de Keltische naam voor whisky is uisge beatha of levenswater.
Het jaartal op de fles brengt ons bij Fort 4 dat in 1864 voltooid werd, maar François-Xavier De Beukelaer stelde na jarenlang experimenteren de grote broer van onze kruidendrank al in 1863 op punt.
Bijna symbolisch vinden we op het etiket van ‘t officierke een toegangspoort met drie kantelen en twee schietgaten. De bouw van Fort 4 is een sociaal verhaal. Daarvoor had men heel wat metsers, houthakkers, steenbakkers, steenkappers, wegenwerkers, ... nodig. De werk- en leefomstandigheden van deze arbeiders waren slecht. In de forten startte men met het graven van grachten, het ophogen van terreinen en het rooien van bomen. Meer dan 13 miljoen kubieke meter aarde werd verplaatst. Hiermee kan je de stad Mortsel met een laag van 1,6 meter dik bedekken. De forten zijn stille getuigen van noeste arbeid en slechte werkomstandigheden en vooral van doorzettingsvermogen en vakmanschap.
Op de gelijkvloerse verdieping van het nationale toevluchtsoord Fort 4 bevinden zich de keuken, de bakkerij, de douches, de ziekenboeg, de opslagplaatsen en de kruitmagazijnen. Tot in 1872 kreeg de soldaat twee maaltijden per dag. Essentieel aan de voeding was het munitiebrood, gebakken met tarwemeel. Om 10.00 uur kreeg de soldaat soep met 250 gram soepvlees en om 16.00 uur kreeg hij pap of aardappelrats. Er werd uit een gamel gegeten. Soldaten noemde men gamellenboefers. Er was geen ontbijt, de cantinières of marketentsters schonken wel koffie en dienden eieren en kaas op.
De Belgische militaire overheid liet één marketentster toe per legercompagnie. Ze moest getrouwd zijn met een militair lager in rang dan onderofficier. Ze werkte hoofdzakelijk als wasvrouw en werd de moeder van de compagnie genoemd. Ze vergezelde de groep soldaten op oefening en op marsen en na de diensturen mocht ze een jenever van goede kwaliteit schenken. Aan een riem droeg zij daarom een sierlijk houten vaatje.
Het wachthuisje voor Fort 4 brengt ons bij de eerste compagnie van het 25ste Bataljon Genie onder leiding van kapitein Wagner en de Achttiendaagse Veldtocht. Deze operatie van het Belgische leger tijdens de Tweede Wereldoorlog liep vanaf de inval door het Duitse leger in Nederland, België, Frankrijk op 10 mei 1940 tot de capitulatie op 28 mei 1940.
Bruggen en spoorweginfrastructuur werden ondermijnd, antitankversperringen, logementen, kantonnementen en barakken werden gebouwd. Tussen Koningshooikt en Waver werd tijdens het begin van de Tweede Wereldoorlog een antitankversperring gebouwd, bij de Duitsers bekend als de ijzeren muur.
Met deze kruidendrank brengen Kevin Van Asch en Michiel Tisson een hulde aan de bouwers van een fortengordel in Antwerpen. Niet alleen kan het ‘Elixier Officierke’ klassiek geserveerd worden als digestief met ijs, maar evengoed als aperitief met een neutrale (light) tonic. Als pousse-café valt het zeker aan te raden. Wie graag een dessertje eet, kan gaan voor gekarameliseerde appeltjes in ‘Elixier Officierke’ met vanilleroomijs. Een flesje ‘Elixier Officierke’ bevat 50 cl en kost 24,95 euro. De verkooppunten vind je op de website www.officierke.be. Proef het goud van de Zuidrand!
Foto’s: © R. Mullens, © F. Van Roosendael
Bronnen
R. Gils, H. Cassauwers, medewerkers stad Mortsel, Fort 4, Hoeksteen in de vesting Antwerpen
https://nl.wikipedia.org/wiki/Stelling_van_Antwerpen
Tekst: Dirk Brentjens
