Dertien beelden in een dozijn
De postiljon rijdt voorMortsel krijgt een nieuwe sneukelroute ‘TOON-BEELD-SCHOON’. De titel is een beetje cryptisch. We tonen beelden. Kunstenaars worden zo een toonbeeld en maken de stad beeldschoon. Grafmonumenten, kerkmeubilair, plastiek, brons, keramiek sieren de stad. Plastiek komt uit het Grieks en betekent de ‘vormende’ of ‘gevormde’ kunst, een variant binnen de beeldhouwkunst. In een sculptuur wordt het kunstwerk uit star materiaal gehakt of gesneden. Plastiek ontstaat door modelleren en gieten. Kunstenaars vertellen een verhaal. Sommige beelden domineren het straatbeeld. Andere verdwenen in de catacomben van een vergeten stadsmagazijn. De postiljon ging op zoek naar het verhaal achter elk beeld. Het werden twaalf boeiende verhalen.
Op grafstenen in Italië kom je vaak de lettervolgorde ‘O P A’ tegen. Dit is Latijn voor Ora(te) Pro Animis of ‘Bid voor de zielen’. OPA kan je lezen als een samengestelde ‘boodschap’ die ontstaan is in de 4de eeuw. De O en de A verwijzen naar de Griekse letters omega en alfa, het einde en het begin, refererend aan Christus’ woorden ‘Ik ben het begin en het eind’. De P wordt vaak met een kruisje of een streepje erdoorheen afgebeeld. Ze vormt dan een chrismon of Christusmonogram, bestaande uit de Griekse letters chi en rho, de beginletters van de naam ???st?? (Kristos, is Christus). Wordt de (Griekse) P gelezen als de (Latijnse) R, dan staat er ORA, het Latijnse woord voor BID.
De tekst gaat verder onder de afbeelding
Theo Melens, Monique Donckers, Greet Visterin, Jan De Cuyper, Ernst Wijnants, Joris Buseyne, Floris De Cuijper, Jan De Kegel, Joseph Hertogs, Stefan Bongaerts, Bruno Torfs en Hedda Simons: deze beeldenwandeling leidt je door de stad van de 17de tot de 21ste eeuw, het derde millennium in.
Eén van de pioniers van de keramische kunst woonde in Mortsel: Theo Melens. Zijn monumentale kunstwerken sierden gedurende jaren de hal van het stadhuis. Een eerste keramisch paneel vertelde ‘De geschiedenis van Mortsel’, een tweede stelde de ‘Industrie, onderwijs en de 7 kunsten’ voor. Op de muren van de hal prijkte het wapenschild van de heerlijkheden van Mortsel tijdens de 16de eeuw. Graaf-kardinaal Granvelle staat voor zijn kasteel, de vesting Cantincrode. Het gebakken aardewerk stelt Mortsel voor als een landbouwgemeente. Vogels vliegen door het paneel en door de tijd. De Sint-Benedictuskerk werd tijdens de Eerste Wereldoorlog verwoest. De luchtaanval op Mortsel in 1943 doorkruist onze beeldenwandeling. Zwarte vogels worden symbolen voor bommenwerpers, maar ook voor ‘De vlucht van de tijd’. De wederopbouw wordt voorgesteld door de opkomende zon, figuren kijken hoopvol naar de toekomst. Ook de beelden op het Gemeenteplein vertellen een gelijkaardig verhaal, een verhaal van hoop.
De tekst gaat verder onder de afbeelding
Het tweede keramische paneel stelt de zeven kunsten voor, oorspronkelijk bekend onder hun Latijnse naam ‘septem artes liberales’. Dit waren zeven vakken die deel uitmaakten van het studieprogramma in antieke en middeleeuwse Europese scholen, met name de universiteiten. De zeven vakken waren Grammatica, Dialectica/Logica, Retorica, Aritmetica, Geometria, Musica en Astronomia. Ze worden ‘vrij’ genoemd (Latijn: liber), omdat zij de opleiding van de vrije mens beogen. Vier figuren in een kring staan voor de ontplooiing van het culturele leven. Een rozet met kinderen symboliseert het Vlaamse onderwijs, dat de bescherming genoot van Lieven Gevaert. Ook hier komen we bij andere monumentale kunstwerken in onze stad. Het monument voor Lieven Gevaert in de Guido Gezellelaan bestaat uit pijlers van 3 bij 10 meter. Het verenigt drie beelden. Drie pylonen rijzen op in het straatbeeld. De beelden links en rechts van de Vlaamse industrieel symboliseren Vlaanderen en de wetenschap. Vlaanderen wordt voorgesteld door een gestileerde blauwvoet. De wetenschap wordt voorgesteld door een gebouw met een wapenschild en kruis. Een ringmuur omarmt de beeldengroep.
Waarom schrijven we dertien beelden in een dozijn? Voor onze bibliotheek aan de Eggestraat staat wel een bijzonder beeld, maar wie kent nog het oorspronkelijke beeld ‘Leesplezier’? Het zegt je waarschijnlijk niets. Voor de bib zat lang een oude man uit polyester die zijn kleinkind een verhaaltje voorlas. Een en al oor: voorlezen is voor elke dreumes een intiem en zalig gebeuren. Beelden in het openbare domein willen wel eens ongevraagd van eigenaar wisselen. ‘Opa’ werd gestolen en nooit teruggevonden. Een bronzen afgietsel kon de oude man niet vervangen. Dus kwam het betonnen beeld van de hand van Hedda Simons in de plaats. De bronzen opa kreeg een plaats in een van onze stadsmagazijnen en het betonnen beeld siert nu de ingang van onze moderne bib. Hedda Simons volgde een opleiding aan de Mortselse academie. Het huidige beeld sluit meer aan bij de visie van een moderne bibliotheek.
Bron: Jaarboek 2008, Mortselse Heemkundige Kring, Theo Melens, Jean Luyckx, blz. 71-96
Foto’s: © Ronny Mullens, © F. Van Roosendael, © Hugo Vermeirsch
Tekst: Dirk Brentjens
