De Exenkring: de elfde van Paul Jacobs

26 mei 2020, 17:00 Literatuur

Het is inmiddels bekend dat onze Mortselse auteur PAUL JACOBS, na zijn loopbaan als radioproducer bij de VRT voltijds schrijver werd. Met de onlangs gepubliceerde De Exenkring is hij aan zijn ELFDE misdaadroman, meteen het elfde verhaal van zijn ‘alter ego’ Thomas Breens. Met zijn tien voorbije misdaadromans (De rode badkuip, 2008, Een ijskoud gerecht, 2009, De laatste grap, 2010, Het droomdagboek van Lavoisier, 2011, Dood van een egoïst, 2013, Franse zonden, 2015, Tien grote talenten, 2016, De moordenaarsclub, 2017, Driemaal moordwaarde, 2018, Een hoogst verleidelijk man, 2019) bouwde Paul Jacobs zich onderwijl een patente lezers- en fanclub op, die steevast uitkijkt naar een nieuw boek. De Exenkring voldoet eens te meer aan de meest delicieuze voorwaarden van een geslaagde misdaadroman.

Thomas Breens, het alter ego van auteur Paul Jacobs, is er weer van meet af bij in een glimmende rol, onontkomelijk evoluerend in de ik-persoon, een stijlfiguur die ik blijf verkiezen boven meer distantiërende verhaal- en gemoedstoestanden. Buiten kijf staat dat Thomas Breens hoe langer hoe meer gaat lijken op Paul Jacobs, niet alleen fysisch (Breens is wat jonger), maar ook geestelijk: zijn kwaliteiten, zijn hebbelijkheden, zijn opvattingen, zijn favoriete kroegen en eethuizen (“Hoe had ik het altijd geroepen? Een buitenstaander, dat wilde ik zijn. Een buitenstaander, geen deelnemer. Ik wilde gerust supporteren voor het leven, maar dan veilig, onder voorbehoud, van de zijlijn af”.)

Jacobs, zo hebben we leren ervaren, weerspiegelt graag het tijdsgebeuren in zijn verhalen: het literaire Vlaamse wereldje, Hugo Claus en diens gemiste kansen op een Nobelprijs Literatuur, het televisiewereldje en de achterpoortjes, de Franse wetenschapper Lavoisier en zijn theorieën, het clubje van de Vlaamse misdaadschrijvers, het politieke wereldje rond stedelijke verkiezingen en nu, met Weinstein en de #MeToo-beweging in De Exenkring, met als ‘daders’ verbitterde mannen of seksueel overspannen genietertjes.

Rabiate feministen

Wanneer cineast Frederik De Ridder een lovende film wil maken over het leven van de omstreden Vlaamse auteur Henri Darren, laat een saboteur de opnamen in het honderd lopen. Nog geen week later worden enkele machoparlementsleden op een plechtige receptie schaamteloos in hun hemd gezet. Beide acties worden opgeëist door een kleine groep rabiate feministen met name de ‘Exenkring’. Het is duidelijk: de beruchte #MeToo-woede is van de Verenigde Staten naar Vlaanderen overgewaaid. Thomas Breens maakt de wraakoefeningen van de Exenkring slechts op afstand mee, maar dan valt tijdens een televisiedebat de eerste dode. Wanneer enkele militante mannen in de tegenaanval gaan en zijn vriendin Kristien bij hun schermutselingen betrokken wordt, kan Thomas niet langer aan de kant blijven staan.

Jacobs bewijst eens te meer dat hij een roman kan bouwen. Dat er tussen Breens en Kristien ooit een verwijdering zou ontstaan, lag in de lijn der verwachtingen. Jacobs brengt hen opnieuw bij elkaar, maar dat komt mij te onbesuisd over.

Het verblijf van Breens in de gevangenis duurt te lang, maar verder neemt Jacobs zeer handig de draden weer op die op het juiste moment verstrengelen en naar de catastrofe voeren.

Voor de taal en de stijl van Jacobs kan men slechts eerbied voelen. Zijn afkeer voor stijve boekentaal blijft, maar zelden doet hij de betekenis der woorden geweld aan. De motieven van de #MeToo-beweging zijn bekend en daarover wordt niet te raadselachtig uitgeweid, uiteraard een bedenksel uit vooropgezette zin: een heerlijke herschepping van een echte realiteit en dicht bij huis, wars van Hollywood-toestanden. Door gebruik te maken van een gezond relativisme klikt de toon nauwelijks te hoog en blijft als eindoordeel nooit de indruk dat er om de problemen overdreven drukte wordt gemaakt. Waar wij in de gedragingen van Jacobs’ helden klaar zien, zijn ze niet altijd door elementaire gevoelens van angst ingegeven. Waar andere factoren werkzaam schijnen, wordt daarbij gelukkig niet te lang stilgestaan. De juiste verhouding der dingen gaat nooit teloor. Gelukkig behield Jacobs de humor, de evenwichtsfactor, die het tragische aanvaardbaar maakt. Jacobs’ personages leiden een zelfstandig leven. De vele snoodaards spelen als poesjenellen, maar met innemende grandezza de rol die hen werd toebedeeld.

Paul Jacobs: De Exenkring, misdaadroman, uitgeverij Houtekiet, Antwerpen/Amsterdam, 2020, 320 blz., prijs: 21,50 euro