Grootouders voor het Klimaat!

3 september 2019, 17:29 Maatschappelijk

De klimaatkwestie is tegenwoordig een dagelijks item in de media. Niet alleen de jongeren van Youth for Climate, alias de “klimaatjongeren”, ondernemen actie voor het klimaat. Ook veel andere geëngageerde wereldburgers voelen de noodzaak om iets te ondernemen en zij blijven niet bij de pakken zitten. Dat geldt bijvoorbeeld voor de grootouders van onze klimaatjongeren. De organisatie Grootouders voor het Klimaat bestaat nu ongeveer een halfjaar en groeide op korte tijd uit tot een serieuze beweging met heel wat gemotiveerde leden en een brede invloedssfeer. Wij vroegen twee Mortselse Grootouders, Margriet Schoot en Bernard Hubeau, naar hun inspiratie, verwezenlijkingen en toekomstdromen.

Margriet en Bernard, ik ontmoet hier vandaag twee leden van een nog jonge organisatie.

Margriet – Ja, zeker! We zijn zo snel gegroeid dat we zelf soms even geen duidelijk overzicht meer hebben.
Bernard – We zijn gestart op 25 januari. In het begin stapten er een tiental grootouders mee in de klimaatmarsen van Youth for Climate; bij de laatste marsen waren dat er toch meer, nu en dan zo’n 200. Dan spreek ik trouwens alleen over diegenen die deelnemen aan de marsen; onze organisatie is veel, veel breder. We zijn bezig met zeer diverse werkvormen. We geven bijvoorbeeld lezingen in onder andere woonzorgcentra, we hebben een groep die samen met de Franstalige Grootouders nadenkt over “hoe kunnen we de burgerparticipatie verhogen”, een groep die de communicatie verzorgt op onze website en sociale media, enzovoort. Het is wel mooi om te zien dat op die manier iedereen in onze groep zijn eigen interessegebieden verder kan ontdekken en zijn talenten kan inzetten en verder ontwikkelen.
Margriet – Die presentatie wordt dan getoond aan de groep, er wordt commentaar gegeven en afhankelijk daarvan zal de presentatie zelf ook weer aangepast worden. We zijn er dus echt mee bezig om er inhoudelijk een sterk verhaal van te maken. Het is een heel ingewikkeld en omvangrijk onderwerp dus het is ook nodig dat we ons echt verdiepen in de materie en de afzonderlijke facetten van het klimaatprobleem.
Bernard – We blijven ook groeien en krijgen veel spontane aanmeldingen. Mensen komen ons echt vragen: “mogen we meedoen?” De Antwerpse groep is wel de grootste, maar onze mensen wonen overal in Vlaanderen en we willen ook samenwerken met de Waalse Grootouders. Er zijn in elk geval al in heel Vlaanderen vrijwilligers aan de slag.

Waarom doen jullie twee het zelf?

Bernard – We krijgen wel eens de opmerking dat wij de schuldige generatie zijn, maar dat vind ik een heel verkeerde uitspraak. Ik zeg liever dat wij de verantwoordelijke generatie zijn – we moeten onze verantwoordelijkheid nemen om een leefbare wereld te creëren voor onze kinderen en kleinkinderen.
Dat idee vormt de basis van ons manifest, maar we denken veel verder na dan alleen dat. We zijn ook erg bewust bezig met andere, gerelateerde vragen: waarnaar streven we, hoe pakken we de klimaatverstoring aan, maar ook: welke burgerbeweging zijn we? Dat laatste is ook wel belangrijk. We zijn echt politiek onafhankelijk, ook al worden we soms wel eens in een hoekje geduwd.
Margriet – We willen in de eerste plaats kritische, geëngageerde 55-plussers zijn. We maken ons zorgen om onze kleinkinderen, maar we willen in de toekomst kijken, onze jongeren steunen en op die manier de politiek beïnvloeden. Toen Anuna en Kyra in navolging van Greta Thunberg begonnen te manifesteren, zijn wij meteen mee op de kar gesprongen. Het is ook onze bedoeling om een groep van de bevolking te activeren waarvan mensen wel eens denken: “die zijn een beetje uitgeteld of die tellen niet meer mee”, maar ook de mensen die zelf kleinkinderen hebben, want het zijn natuurlijk onze kleinkinderen die de gevolgen van de klimaatverandering zullen moeten dragen. Als we grootouders daarop aanspreken, dan reageren ze vaak emotioneel en dat maakt al snel een verantwoordelijkheidsgevoel bij hen wakker. Dat wérkt echt.
Bernard – Die intergenerationele solidariteit is voor ons ook heel belangrijk en dankbaar. Jongeren waren in het begin heel verbaasd over onze aanwezigheid, maar al snel leidde die tot veel high fives (lacht).

Op welke hindernissen zijn jullie in de voorbije zes maanden zoal gestoten?

Bernard – Het blijft in de eerste plaats moeilijk om mensen te bereiken. Je hoort bijvoorbeeld vaak in de media dat de oplossing van de klimaatverstoring veel geld zal kosten, maar wij staan voor honderd procent achter klimaatrechtvaardigheid. We willen dat de zwakste schouders geen overdreven lasten moeten dragen. Een rapport onlangs wees uit dat de armsten in de wereld de gevolgen van de klimaatverstoring eerst zullen dragen en dat willen we koste wat het kost vermijden. Daarom ook dat het klimaat een internationale aangelegenheid moet zijn.
Dat is iets waarmee wij ook keer op keer bezig zijn: als we een klimaatregel voorstellen, willen we dat het een haalbare maatregel is die voor iedereen door de beugel kan. Isolatie van woningen, bijvoorbeeld, mag niet alleen een voorrecht zijn van diegenen die het kunnen betalen. Huurders moeten ook iets kunnen ondernemen. Anderzijds: maatregelen voor het klimaat hoeven ook helemaal niet veel geld te kosten, in tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd. Integendeel zelfs.
Margriet – We nemen graag een voorbeeld aan de stad Gent, omdat die het verste staat in Vlaanderen op het gebied van het isoleren van woningen. In Gent bestaat er een speciaal ambtenarenloket waar de Gentenaars zich kunnen informeren over de isolatie van hun woning. De stad Gent helpt hen met het uitzoeken van (een) regeling(en) die voor hen het geschiktste is/zijn en op welke premies ze zoal kunnen rekenen. Dat advies is gratis en de stad schrijft bovendien nog een renteloze lening uit voor wie het advies wil opvolgen. Je kan ook zien dat Gent op die manier al tonnen CO2 bespaart. Elke gemeente zou zoiets moeten doen, maar op dit moment is het allemaal nog niet planmatig genoeg.
Bernard – Mortsel en de omringende gemeenten hebben vaak wel een woonambtenaar, een adviseur wonen o.i.d. Er is dus wel al aandacht voor de mogelijkheden, maar er kan zeker nog een tandje bij gestoken worden.
Margriet – Er is in deze regio wel een burgerinitiatief, ZuidtrAnt. Zij hebben iemand die bij de mensen thuis gaat om samen te bekijken wat ze kunnen doen voor het klimaat en die ook advies geeft over premies, subsidies enzovoort.
Bernard – Het is bijzonder frustrerend dat we toen echt mensen opnieuw moesten overtuigen, terwijl er nu toch wel voldoende wetenschappelijk is bewezen dat er iets moet veranderen. Er zijn natuurlijk wel een aantal onzekerheidsfactoren binnen het wetenschappelijk onderzoek, maar ik vind dat politici moeten handelen vanuit het zogenaamde voorzorgsbeginsel: als je twijfelt over iets, dan heb je de verplichting om het zekere voor het onzekere te nemen. Maar daaraan geeft men op dit moment helemaal geen prioriteit.

Jullie blijven dus op jullie honger zitten wat betreft de politieke aanpak?

Bernard – In de eerste plaats hebben we een transitie in ons denken nodig, maar die is er momenteel in de politiek helemaal niet. Dat is vreemd, want zelfs de bedrijfswereld raakt er meer en meer van overtuigd dat we moeten investeren in hernieuwbare energie – de bedrijven vragen zelf om maatregelen. De Haven van Antwerpen heeft onlangs bijvoorbeeld een heus klimaatplan voorgelegd dat toch al een aantal eerste stappen bevat. We zijn er dan ook vast van overtuigd dat als de politiek die mentale switch zou maken, Vlamingen en Belgen dan wel zouden volgen.
Een voorbeeld: er wordt soms gezegd dat we niet meer met het vliegtuig op vakantie zouden kunnen gaan. Daar gaat het helemaal niet over. We zullen dat wel blijven kunnen – alleen moet er wel over nagedacht worden om bijvoorbeeld tot een bepaald aantal kilometers het vliegtuig niet meer te nemen, maar wel met de trein te gaan. Ook bedrijven, organisaties en overheden willen daaraan meewerken en hun personeel met de trein op zakenreis sturen, ook al is dat duurder.
Margriet – De politiek werkt ons op dit moment tegen, maar dat niet alleen: ze werken ook zichzelf tegen, want ooit zullen die maatregelen toch genomen moeten worden. Ik ben op dat vlak trouwens optimistisch: ik geloof oprecht dat Europa in 2050 klimaatneutraal zal zijn, omdat we op een bepaald moment gedwongen zullen worden om diepgaande maatregelen te treffen. Het is alleen jammer dat ze zo lang op zich laten wachten. Als er al iets gebeurt in de politiek, dan is het meestal in stilte, alsof ze ons niet willen laten weten dat ze iets ondernomen hebben. En dat terwijl zowel burgers als bedrijven uitdrukkelijk vragen om maatregelen. We mogen niet wachten – we moeten de politiek zelf leiden.
Het is wel opmerkelijk dat behalve België nog andere Europese landen op de rem blijven staan. Gelukkig zijn er ook landen die wél veel goede dingen doen. Noorwegen is een mooi voorbeeld en dat is bijzonder, want daar is een conservatieve regering aan de macht. Toch hebben zij beslist om voor 65 miljard euro aan olie in de bodem te laten zitten en die niet meer te exploiteren. En dat terwijl Noorwegen een enorme rijkdom heeft verworven dankzij die olie. Een moedige beslissing!
Nederland heeft juist een klimaatakkoord gesloten, na zeer ruime discussie met alle betrokken organisaties en partijen, om tegen 2030 de uitstoot van broeikasgassen met 49% te verminderen ten opzichte van 1990. Toch is ook in Nederland een eerder conservatieve regering aan de macht. Een duidelijk teken dat werken aan het klimaat geen kwestie van ‘links of rechts’ hoeft te zijn. Intussen heeft wel een grote meerderheid van de lidstaten het doel van de klimaatneutraliteit voor 2050 omarmd. Dat is tijdens de Europese Raad van 20 juni 2019 beslist.

Jullie zullen ook wel een positief gevoel krijgen door jullie acties?

Bernard – Natuurlijk, we voelen heel erg aan dat wat we doen zinvol is. We streven een positieve evolutie na en we worden er allemaal beter van.
Margriet – We maken tenslotte ook allemaal deel uit van hetzelfde systeem. Waar en hoe je ook woont – we dragen allemaal de gevolgen. Daarom wíllen wij ook echt ons steentje bijdragen – we willen niemand achterlaten.
Bernard – Onze beweging is trouwens ook een ideaal aanknopingspunt om na te denken over onze democratie. Hoe komt het dat je mensen niet meekrijgt? Omdat je hen zaken oplegt zonder ze uit te leggen. In Franstalig België bestaat al een werkgroep die nadenkt over de vervanging van de Senaat door een soort reflectiekamer met onder meer burgers die, geholpen door experten (en zonder politici), nadenken over de toekomst op langere termijn. Ook in Vlaanderen komt dat stilaan op gang. Dat is een heel mooie oefening. Ook het bedrijfsleven maakt er deel van uit. Erg zinvol, want door mensen zelf te laten nadenken motiveer je hen om zelf hun steentje bij te dragen.

Hoe kunnen we dat steentje bijdragen? Wat kunnen we zelf doen?

Margriet – Dat is in feite heel veel. Iedereen kan met een aangepaste levenswijze heel wat bereiken. Opgelet, niets daarvan is een wet (lacht). Alles wat je doet, is goed.
Er zijn eigenlijk drie manieren van aanpak en twee ervan kosten je helemaal niets, integendeel. Het andere terrein kost je wel wat, maar brengt op termijn weer op. Het eerste gebied is voeding. De voedingssector is verantwoordelijk voor 25% van de totale CO2-uitstoot wereldwijd. Als je bijvoorbeeld minder rundsvlees eet, dan ben je alvast goed bezig. Daarnaast helpt het ook om lokaal geteelde seizoensgroenten en -fruit te eten. Je bereidt best ook zelf je eten én je eet liefst ook alles op wat je koopt. Gebruik je restjes en gooi ze niet in de vuilnisbak.
Bernard – Er zijn al een heel aantal boeren of groepen die zorgen voor pakketten met seizoensgroenten, de zogenaamde ‘voedselteams’. Zo moet je zelf in de winkel niet meer gaan zoeken welke groenten je best wel of niet koopt.
Margriet – ‘Ontspullen’ is nog zoiets: gooi je ballast overboord. Kleding, elektronica, cd’s en dvd’s, gereedschap, boeken, meubelen, enzovoort. Doe je kast open en vraag je af wat je nog gebruikt. Wat je niet meer gebruikt, breng je naar de kringloopwinkel. Zo stimuleer je de lokale economie en geef je je spullen een tweede leven. Omdat je kritischer kijkt naar de spullen die je hebt, zal je waarschijnlijk ook kritischer zijn in de winkel en zo steeds bewuster kopen. Goed voor het milieu en voor je portemonnee!
Bernard – Dat principe dringt trouwens ook door in de nieuwbouw. Wij hebben onlangs een kangoeroewoning gebouwd en alle materialen zijn opnieuw bruikbaar na een eventuele afbraak van de woning en dat heeft ons geen cent meer gekost!
Margriet – Maar de grootste klimaatwinst boek je met het energiezuinig maken van je woning. Het vergt natuurlijk een investering, maar die verdien je op termijn terug door een lagere energiefactuur en comfortabeler wonen.
Tot slot is er nog de ‘ijzeren logica’: elke niet-gereden kilometer met de wagen is pure winst. Denk er voor je ritje dus eens over na of je de fiets niet kan nemen en maak een bewuste keuze.
Bernard – Toen enkele jaren geleden de Antwerpse Leien opgebroken werden, raakte ik niet meer met de wagen in de stad. Ik ben toen beginnen te fietsen en dat is zo gegroeid dat ik op dit moment standaard de fiets neem, tenzij het echt niet anders kan. We delen onze wagen nu zelfs met drie gezinnen en dat lukt perfect! Het blijft een kwestie van ‘waarbij je je goed voelt’. Wij eten in navolging van onze kinderen quasivegetarisch en wij missen het vlees helemaal niet.

Veel zaken die we zelf op korte termijn kunnen aanpakken. Wat staat er in de toekomst nog op het programma voor de Grootouders voor het Klimaat?

Bernard – We blijven ook samenwerken met het middenveld door sensibilisering en het verstrekken van informatie. Binnenkort zitten we ook weer bij een vergadering van de Haven van Antwerpen en het geeft ons een goed gevoel dat we zo betrokken worden.
In september zullen de jongeren hun acties opnieuw starten, al bekijken ze nog wat ze precies zullen doen. Op onze planning staat in elk geval ook al 20 september, de dag van de eerstvolgende wereldwijde staking voor het klimaat, de Global Climate Strike.
Margriet – We willen vooral ook de vertaling maken van wat de wetenschap zegt naar de mensen toe. Er wordt zoveel bekendgemaakt en dat veroorzaakt bij het grote publiek vaak een angstreactie, terwijl er nog veel hoop is en we zelf allemaal kunnen bijdragen, zonder dat we daarvoor al te grote inspanningen moeten leveren.
Een mooie boodschap om mee af te sluiten! Mensen zijn Media dankt jullie en wenst jullie heel veel succes!
Wil je meer weten over de acties van Grootouders voor het Klimaat? Wil je zelf ook je steentje bijdragen? Kijk op www.grootoudersvoorhetklimaat.be of mail naar info@grootoudersvoorhetklimaat.be. De Grootouders én de jongere generaties zullen je dankbaar zijn!
Foto: Grootouders voor het Klimaat (HLN)