Wapenstilstand moeten we jaarlijks blijven herdenken

12 november 2021, 14:51 Geschiedenis

Je moet soms iets missen om te weten wat je eraan hebt (gehad). Mijn grootouders hebben mij altijd gezegd dat er twee soorten mensen bestaan: zij die de oorlog hebben meegemaakt en de anderen. De huidige generatie kan zich niet of nauwelijks voorstellen wat een beperking van de vrijheid door oorlog betekent. Het is niet te vergelijken met de vrijheidsberoving die de corona-epidemie ons anderhalf jaar heeft opgelegd. De oorlogen die de vorige generaties in ons land hebben meegemaakt (1914-18 en 1940-45) duurden respectievelijk 4 en 5 jaar. De vijand was meedogenloos. Weerbarstigheid werd tijdens de Tweede Wereldoorlog beantwoord met gevangenisstraf of deportatie naar concentratiekampen – die uiteindelijk uitroeiingskampen werden. Alleen zij die de oorlog hebben meegemaakt, kunnen ten volle beseffen wat ‘vrede’ betekent.

Het is belangrijk om de Wapenstilstand van de Eerste Wereldoorlog op 11 november te blijven herdenken. Ook al weet de huidige generatie niet wat een echte wereldoorlog inhoudt, toch moeten we dit jaarlijks onder de aandacht brengen om herhaling van deze gruwel te voorkomen. Vandaag zien we wat de gevolgen van oorlog zijn. In alle continenten zijn er mensen die de oorlog ontvluchten en elders hun geluk en een menswaardig bestaan zoeken. In sommige oorlogen is het zelfs niet meer mogelijk om op een redelijke manier te achterhalen hoe twisten ontstaan zijn en tot bloedvergieten hebben geleid.

Vrede is een kostbaar goed

Uit elk wetenschappelijk onderzoek blijk telkens weer dat haast iedereen vrede wil, een toestand van rust, van kalmte zonder achterdocht. En toch blijft op vele plekken op deze aarde vrede een onmogelijkheid. Iedereen kijkt uit naar een samenleving in harmonie. Bijna alle psychologen zijn het erover eens dat geweld en oorlog bewijzen van zwakte en machtsmisbruik zijn.

Hoe komt het toch dat zoveel mensen oorlog en geweld nodig hebben om hun mening door te drukken? Je zou denken dat verstandige mensen rond een tafel plaatsnemen en na het aanhoren van alle argumenten van wrevel, het gezonde verstand laten zegevieren. Maar niet iedereen is blijkbaar in staat zijn/haar vooroordelen, overtuiging naast die van de gesprekspartners te leggen. Meestal ontstaat dan een compromis dat alle partijen gedeeltelijk gelijk geeft. Het is jarenlang een hooggewaardeerd Belgisch concept waarmee de politiek in ons land heeft leren te leven, ook al doet ze er vaak vele maanden over om tot dit besef te komen. Het wordt pas echt moeilijk als extreme godsdienstbeleving of andere fanatieke overtuigingen aan de basis van conflicten liggen. Het respect voor andere meningen is de voorbije jaren sterk afgenomen. De actualiteit van vandaag bewijst dat vrede een kostbaar goed is en tegelijk een zeldzaam kruid.

Daarom blijft het belangrijk de vrede als een ideaal te koesteren. Daarom blijft het nuttig om jaarlijks ‘wapenstilstand’ te blijven herdenken.

Hoe kwam de wapenstilstand tot stand?

Op 11 november 1918 (ondertussen 103 jaar geleden) om 5 uur ’s morgens werd de capitulatie van de Duitse troepen bevestigd in een treincoupé nabij Rethondes bij het bos van Compiègne. De Franse maarschalk Foch, twee Britse officieren en een Duitse delegatie ondertekenden de wapenstilstand die om 11 uur precies zou ingaan. Het rijtuig zou later (op 24 juni 1940), op bevel van Hitler, overgebracht worden naar Berlijn waar het eerst tentoongesteld werd voor de Brandenburger Poort. Een jaar later werd het rijtuig in brand gestoken, waarschijnlijk door de SS die dit symbool van vrede associeerde met de Duitse nederlaag, een zwakte waaraan zij niet wilde herinnerd worden. Vandaag staat een replica van de treincoupé in Rethondes als een blijvende herinnering. In ons land (net zoals in Frankrijk en Servië) is de herdenking van deze wapenstilstand een nationale feestdag, opdat we de wreedheid van de oorlog nooit zouden vergeten.

Bij de bevrijding van Antwerpen werden overal vreugdetaferelen genoteerd, een toeloop die we vandaag alleen nog maar kennen als de Rode Duivels tijdens een Europees- of Wereldkampioenschap voetbal de halve finale hebben bereikt. Op 8 mei 1945 zag de Grote Markt in Antwerpen er zo uit nadat bekend gemaakt werd dat nazi-Duitsland zich overgegeven had. (© Archief stad Antwerpen)

Als we de wapenstilstand herdenken, focussen we ons altijd op de Eerste Wereldoorlog, terwijl de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog nog erger waren voor een groter gebied. Nederland was bijvoorbeeld niet betrokken bij de Eerste Wereldoorlog, maar wel zeer intens bij de Tweede Wereldoorlog. De capitulatie van de Duitsers tegenover de overmacht van de geallieerden vond plaats op 8 mei 1945. Nederland werd drie dagen eerder bevrijd - 5 mei wordt daar nog altijd gevierd. In ons land wordt de bevrijding nog wel jaarlijks onder de aandacht gebracht, maar het is geen nationale feestdag. Sommige overheidsinstellingen en ministeries geven hun personeel een vrije dag, hoewel het geen verplichting is.

Het einde van de Tweede Wereldoorlog had grote gevolgen voor ons land: het moest nagenoeg volledig heropgebouwd worden. De economie kreeg opnieuw kansen met een sterk stijgende tewerkstelling als gevolg. Nooit eerder kwamen mensen zo snel aan een job als na de bevrijding. Ook al is het ondertussen 103 jaar na de wapenstilstand, we moeten dit blijven herdenken.

Stad Antwerpen is ook deze mening toegedaan. Zij stelt in het vooruitzicht dat tegen 2024 ergens in Antwerpen een herdenkingsmonument zal worden onthuld met daarop de naam van alle oorlogsslachtoffers.

Freddy Michiels