Narcisme

za 30 mrt, 08:34 De voorstad bloeit

Knack-artikel: ‘Conner Rousseau: een oefening in narcisme’. Voor wie op de drempel van de lente aan bloemen en bloemknoppen denkt: het heeft niets met het bolgewas van de narcis te maken. Alhoewel. We moeten terug naar de felbegeerde, bloedmooie jongen Narcissus in de Griekse mythologie. Hij verkoos de liefde voor zichzelf boven de belangstelling en de affectie die hij van anderen ondervond. Toen hij zijn weerspiegeling in het oppervlak van een vijver zag, bleef hij verliefd staren naar zichzelf. Hij trachtte zijn spiegelbeeld te kussen en ermee te spreken, maar dat lukte niet. Uiteindelijk kwijnde Narcissus daardoor helemaal weg en stierf. Het enige wat van hem overbleef, was een bloem, een narcis. Toch.

Narcisten zitten overal. Bij de slager, bij de bakker, op café, op het werk. Thuis, voor de spiegel. “Narcisten zijn heel veeleisend in hun relaties. Ze eisen alle aandacht en geven weinig of niks terug”, aldus psychiater Marc Hebbrecht van de KU Leuven. “Een beetje narcisme is nodig. Het is belangrijk dat je jezelf waardeert en dat je fier bent op wat je hebt bereikt. Goed leiderschap zonder zelfvertrouwen en wat narcisme werkt niet. Ministers, artiesten, bedrijfsleiders hebben een gezonde dosis narcisme nodig. Het wordt pas problematisch als die narcistische eigenschappen doorslaan.” Narcisme wordt een stoornis als er nauwelijks medeleven is met de anderen. Wie alleen maar aan zichzelf denkt, wie in een relatie altijd wil krijgen en nooit geeft, wie profiteert van alles en iedereen, vertoont een ziekelijk narcisme. Zegt de psychiatrie: mensen die je herkent als hautain en arrogant, die zich superieur voelen, anderen kleineren en heel afgunstig zijn, mag je echte narcisten noemen. 

Zelfinzicht hebben narcisten niet. Voor hen is er niets aan de hand en ze zijn dan ook niet geneigd hulp te zoeken, zeker niet in een tijd dat narcisme erg is toegenomen en dat gedrag wordt aangemoedigd. Het wordt volgens cultuurhistorici zelfs gezien als een basiskenmerk van onze westerse cultuur. Onze maatschappij wil succesvolle winnaars en strevers die met zichzelf te koop lopen op de sociale media. De grote meerderheid van de narcisten bestaat uit mannen. Testosteron waarschijnlijk. Geen paradijs voor de partners, die af te rekenen hebben met onredelijke eisen, agressie, vernedering, kwetsbaarheid en afgunst. Narcisten eisen alle aandacht en geven niets terug. Ze zijn in staat tot gekke dingen, zelfs tot moord. Toch kent de buitenwereld hen als populaire haantjes-de-voorste. Van hen gaat een aantrekkingskracht uit. Ze zijn innemend -ook als vrouwenmagneet-, hebben veel uitstraling en creëren een mysterieuze superioriteit. Na verloop van tijd merkt de partner dat er geen wederkerigheid is en dat ze in de kou blijft staan.

Over het ontstaan van een ziekelijk narcisme bestaan verschillende opvattingen die teruggaan naar de jeugd. Kinderen die door hun ouders niet gezien of gehoord worden, zoeken erkenning, gaan zichzelf bewonderen en veel hoger inschatten dan in realiteit. Of het tegenovergestelde: als ouders hun kind constant de hemel inprijzen en het bevestigen als het beste, grootste, mooiste, gelooft het meer en meer dat het god of superman is. In beide situaties ontwikkelt zich een zelfbeeld dat verheven is boven de rest, al was het maar als overlevingsmodus. We denken aan Trump, Poetin, Stalin, Napoleon, Mark Zuckerberg, Tiger Woods, … aan de extreem ontwikkelde ego’s om ons heen. Ook aan de bijna 200 leden van het Europees Parlement die al in opspraak kwamen in een of meerdere affaires -corruptie, fraude, verduistering-. Dat blijkt uit een internationaal onderzoek, beschreven in De Tijd. Stem in juni niet voor narcisten.

Marc van Riel