Vloeken
De voorstad bloeitDe kreet van een Marokkaanse jongen was hoorbaar tot achter in de zaal. “Niet vloeken, Achmed”, berispte de gespreksleidster. “Wat is vloeken, mevrouw?”, vroeg Achmed verontwaardigd. De mevrouw keek de andere kant op. Ze wou hieraan niet langer aandacht besteden. “Aleahirat aleudw altanasuliu alniswiu”, sprak Ahmed halfluid. We begrepen hem niet, maar wisten wel zeker dat het een grove vloek was. Een beetje zoals in stripverhalen: “K#@%#, $^T, GVD#X&^”, een cryptische weergave van verwensingen die als ongewenst of kwetsend worden ervaren. Dat we het nu over vloeken hebben, zo’n tien dagen voor Kerstmis, is niet toevallig. Vloeken heeft een religieuze dimensie en de getuigenissen over kindermisbruik door priesters lokt bij ons een onbedaarlijke, intense vloek uit. Het begrip ‘God’ willen we erbuiten laten, maar al die geestelijken die het leven van zoveel jongeren hebben vernield, zijn een krachtige veroordeling waard.
Elke taal of cultuur kent een vulgair, brutaal taalregister, te mijden door wie een zeker beschavingsniveau wil demonstreren. Aan de andere kant bestaat er een reeks van respectvolle taaluitingen, zoals begroetingen of dankbetuigingen die het respect en de sociale interactie bevorderen. De Nederlandse Bond tegen Vloeken, die de laatste stelling radicaal verdedigt en de eerste bestrijdt, kan rekenen op onze steun, wel zonder te vervallen in doorgedreven intolerantie. Er zijn er die van mening verschillen. Hoogleraar Corver van de Universiteit Utrecht stelt dat vloeken bij ons taalgebruik hoort en zelfs een functie heeft. “Het is een talig fenomeen om je emoties kwijt te kunnen”. Hij wordt bijgetreden door taalwetenschapper Marten van der Meulen, auteur van het Groot Nederlands Vloekboek. Daarin beschrijft hij een experiment waar proefpersonen hun handen in ijswater moesten houden. Ze konden dit langer verdragen, wanneer ze vloekten. “Hetzelfde geldt voor omgaan met frustraties. Dan helpt het om te schelden en het is beter dan je fysiek af te reageren.”
Beide specialisten gaan nog verder, wanneer ze wijzen op de sociale functie van vloeken. “Je geeft je bloot. Samen vloeken kan verbindend werken en vloeken, een uiting van emoties, kan als oprechter worden ervaren.” Een voetbaltrainer zweept hierdoor zijn spelers op en kan ook de woedende supporters tot rust brengen. Een vloek kan dus zijn nut bewijzen. De kracht ervan zit trouwens precies in het overtreden van het taboe. Alle aandacht wordt hierdoor opgeëist.
Toch dit nooit vergeten. Een woord als ‘kanker’ klinkt zeer nabij en bedreigend. Het is een ziekte die elke dag slachtoffers maakt in onze nabije omgeving. Net zoals ‘tyfus’ en ‘tering’ dat vroeger deden. Het gebruik van het k-woord raakt mensen diep. Willen we toch krachttermen gebruiken, kunnen we best op zoek gaan naar wat creativiteit. Met wat originaliteit zouden ook de Amerikanen best het ‘f-word’ vervangen, zodat het niet weggebiept dient te worden. Een kwestie van vormgeving van onze woede, onmacht, spijt. Dat we er wel eens behoefte aan hebben, verbaal met de vuist op tafel te slaan, is beslist acceptabel. Wat je doet, eenzaam wandelend in een bos, laat mensen ongemoeid. In een situatie met anderen, vooral kinderen, lijkt het zinvol, te filteren en te kanaliseren. Zo niet loop je het risico iets van jezelf te tonen wat je in feite niet wil. Je shockeert en laat een onuitwisbare indruk achter. Daarvan heb je later spijt. Nietwaar, Connor? Voor iedereen: vredevolle feestdagen.
Marc van Riel
“Waar het verstand ophoudt, begint de woede. Daarom is woede een teken van zwakte.” (Dalai Lama)