Aarzeling
De voorstad bloeitDe man parkeerde zijn auto en zag dat hij twee verschillende schoenen had aangetrokken. Niet ideaal om te solliciteren. Hij zuchtte diep en vloekte binnensmonds. Gelukkig twee zwarte schoenen, maar de ene was een goedkope nepper met witte zolen en de andere een modieus merkmodel. “Dat kan toch niet”, dacht hij, “zo ga je niet solliciteren”. Hij staarde naar de natte, lege straat en keek op zijn horloge. Nog 6 minuten. Hij greep alvast naar zijn boekentas en bleef onbeweeglijk zitten, het hoofd achterover. “Komaan”, besliste hij. Hij rukte zich los uit de auto, vergat hem op slot te doen en liep op een drafje naar de toegangsdeur van het kantoor. Terwijl hij aanbelde, keek hij nog eens naar zijn voeten. De secretaresse begeleidde hem naar de directeur. Die werkte rustig verder, alsof hij er niet was en mompelde: “Ga zitten”. “Goed punt”, dacht de man, “hij ziet mijn schoenen niet”. Het gesprek liep vlot en een kwartier later stond hij met een contract in zijn boekentas weer op straat. Opgelucht slenterde hij naar zijn auto. Die was niet op slot. Hij plofte in de stoel, glimlachte en keek nog even naar zijn schoenen.
Twijfel of aarzeling? Twijfel tussen binnenstappen of terug naar huis rijden; tussen het effect op de sollicitatiesituatie van twee verschillende schoenen of het negeren ervan. Twijfel is: niet kunnen kiezen tussen twee perspectieven. Maar ook aarzeling: keuzestress, verwarring, verlamming zodat je niet eens aan het keuzeproces toekomt. Onze solliciterende man herstelde hiervan en koos. Met gunstig gevolg.
Beslissingen maken een wereld van verschil. Ze determineren de toekomst van individuen, gezinnen, groepen, naties. Het bevel om Hiroshima nucleair te bombarderen, de keuze na een dating – “zien we elkaar nog terug?”, de aankoop van een woning, het initiatief om de demarrerende Remco Evenepoel achterna te gaan, de stap naar een levensbedreigende operatie, de oprichting van een eigen bedrijf, de bungeesprong, het kruispunt links-rechts-rechtdoor.
Sommige van die te ontwarren knopen zijn eerder rationeel getint en resulteren in het dilemma ‘ja of neen’. In dat geval raad ik onder meer onze zonen aan, een schema met twee kolommen te maken, met argumenten pro en argumenten contra. Dan afwegen: de kracht van ja en die van neen. Ze worden er wel eens door geholpen, al gooien de meningen van anderen vaak roet in het eten. Mijn stelregel is, dat een doordacht besluit consequent moet worden gevolgd. Niet eindeloos herbeginnen en herroepen. Andere beslissingen worden besmet door emotionele aarzelingen: angst, de vrees om anderen pijn te doen, de onzekerheid over de gevolgen, de starende leegte van het hiernamaals. Alles blijft een schaakspel zonder zekere bestemming.
Onderzoek wijst uit, dat ook intelligente dieren twijfelen. Ver boven het instinctief niveau van de jachtluipaard die een gazelle bespiedt of de ‘fight, flight or freeze’-reactie van de haas die zich bedreigd voelt, blijken katten, honden en chimpansees wel eens stil te staan en te redeneren, voor ze tot de actie overgaan. Een aanzet om ons, als hogere diersoort, niet te beperken tot onproductieve aarzelingen, maar de hersenactiviteit van de redelijke twijfel en het voortschrijdend inzicht te activeren. Makkelijker gezegd dan gedaan. Reeds nu aarzel ik deze column door te sturen en twijfel ik of de lieve lezer aan bovenstaande hersenspinsels wat heeft.
Marc van Riel
“Aarzelen betekende oorspronkelijk: steeds maar weer achteruitgaan met je kont, met je aars”. (etymologiebank.nl)