Luister

17 juni 2023, 14:12 De voorstad bloeit

Het overkomt ons zelden tijdens de Koningin Elisabethwedstrijd of een heavymetalconcert van Iron Maiden. Wel in de bioscoop bij Dancer in the Dark van Lars von Trier en luisterend naar Björk. Ook simpelweg achter het stuur, met de Mattheuspassie, ‘Blackbird’ van de Beatles of ‘Father and Son’ van Cat Stevens op de radio. Tranen of een glimlach wellen op. De gevoelige snaar, niet te stoppen. Als we naar muziek luisteren, gebeurt er iets. Onderzoek van neuropsycholoog Erik Scherder wijst uit dat muziek de aanmaak van stresshormonen remt en die van endorfine, oxytocine en dopamine stimuleert. Deze hormonen en neurotransmitters vormen samen de belangrijkste gelukmakers van ons brein, net zoals bij lekker eten en seks. Muziek creëert extra activiteit in de prefrontale cortex, het hersendeel dat de cognitieve en emotionele processen regelt. Zij zorgt ervoor dat ik me vrolijk, zorgeloos en opgewekt voel bij bepaalde klanken. Treurige muziek kan me helpen mijn verdriet te verwerken, als catharsis. Niemand vindt het leuk om op de begrafenis van een geliefde heftig te huilen bij ‘Candle in the Wind’ van Elton John, maar het lucht wel op. Zelfs als ze niet verdrietig zijn, luisteren veel mensen tóch graag naar treurige muziek.Dat toont aan dat we graag meevoelen met het verdriet dat we in de muziek waarnemen. Je verplaatst je dan in wat de componist voelde, toen hij het stuk maakte. Je realiseert je het geluk van intense emoties mee te voelen. Droevige muziek maakt ons niet alleen empathischer. Ze stelt ons ook in staat positieve gevoelens als tederheid en verwondering te voelen en nostalgisch te worden: de treurige klanken doen je terugdenken aan gelukkige momenten. Terwijl verdriet in het dagelijkse leven geassocieerd wordt met negatieve emoties, blijkt dat dus niet het geval te zijn als je luistert naar treurige muziek.

Dankzij muziek zouden we aardiger, stabieler en positiever worden. Muziek reduceert de eenzaamheid, werkt verzachtend op fysieke pijn en kan ons tijdelijk zelfs slimmer maken. Sommigen vermoeden dat de neanderthalers al een elementaire vorm van muziek beoefenden, omdat die een overlevingswaarde had. De meest basale vormen van muziek, het gegrom van een beer, zette hen aan tot actie en reactie. Zou dat wellicht verklaren waarom onze primitiefste, diepliggende hersengebieden erdoor geactiveerd worden? Muziek helpt ons ook te overleven omdat ze groepsvorming stimuleert. Als groep sta je sterker. Zelfs een verzameling vreemden ervaart al snel samenhorigheid, wanneer ze samen muziek maken. Melodie en ritme dwingen mensen om zich op elkaar af te stemmen. Muziek verbindt. Sportievelingen op de loopband of bij spinning op het ritme van de muziek van Madonna, Eminem of Queen houden het 15 procent langer vol en hebben en er meer lol in, zelfs als ze tegen de uitputting aan lopen, vandaar de atleten met oortjes of een hoofdtelefoon. Kinderen die muziekles krijgen, blijken over de hele linie beter te presteren. Hun hersenbalk, de verbinding tussen hun beide hersenhelften, is bij hen verstevigd door te musiceren. Linker- en rechterhelft werken beter samen, wat hun brein flexibeler maakt. Je hoeft niet eens goed te zijn in muziek, als je maar muziek speelt. Muziek maken is dus nog verrijkender voor de hersenen dan muziek beluisteren, omdat dan ook de motorische en visuele delen van het brein actief zijn. Wanneer je me weldra in de auto voor het stoplicht ziet huilen, mondharmonica in de mond, op de volle, weemoedige tonen van Toots Thielemans, mag je je geen zorgen maken. Vooral: zorg zelf voor een zomer vol muziek.

Marc van Riel

“Na stilte komt muziek het dichtste bij het uitdrukken van het onuitsprekelijke.” (Aldous Huxley)

Foto: Pixabay