Dansgekte
De voorstad bloeitIn de tijd van Pink Floyd, Led Zeppelin en Deep Purple had ik de illusie dat ik goed kon dansen, althans: me uitleven op bezwerende ritmes, klanken en stemmingen. Vanuit een ooghoek glurend naar de omstaanders, werd ik gerustgesteld dat er niet gelachen of met de vinger gewezen werd. Enigszins verbazend, want ik moet met mijn bijna dubbele meter en weidse armslagen flink wat wind en stof gemaakt hebben. Familiefeesten waren er ook, maar die boden me niet meer dan voorzichtige, trage walsen en schuifelaars. Van de actuele danscultuur ben ik nauwelijks op de hoogte, maar onze tienerzoon meldt dat fuiven nauwelijks dansers op de vloer lokken. “Neen”, bevestigt hij en hij maakt een beetje de indruk meewarig op het fenomeen neer te kijken.
In de prehistorie werd er gedanst. Dat vertellen grottekeningen. De Chinese danscultuur, met een religieus tintje, bestaat al meer dan 5000 jaar. Grieken en Romeinen dansten. De middeleeuwers ook, ondanks een kerkelijk verbod. Vanaf de renaissance werd de dans opnieuw populair. Feesten, ceremonies, rituelen. Dansgekte zelfs. Fascinerend is de dansplaag van 1518. De ziekte ‘choreomanie’ is niet zo bekend. Het is een ziekelijke drang om te dansen en wordt door medici ook wel aangeduid als Sint-Jansziekte, danszucht of danswoede. In de middeleeuwen deed deze ziekte zich meermaals voor. Het summum van de uitbraak was de befaamde dansplaag in juli 1518 in Straatsburg. Groepen mensen sloegen er dagenlang aan het dansen, zonder ermee op te houden. Na enkele dagen of weken vielen ze om van uitputting, waarbij sommigen zelfs een hartaanval of beroerte kregen. Ze maakten spastische bewegingen en hielden het dagenlang vol. Tijdgenoten dachten dat de oorzaak ‘heet bloed’ was, terwijl anderen de ziekte verklaarden als een straf van God. Tot in de zeventiende eeuw dansten grote groepen mensen, soms honderden dansers dagenlang onafgebroken.
Paracelsus typeerde de ziekte als ‘chorea lasciva’ en dacht dat de danswoede het gevolg was van vrouwen die in verzet kwamen tegen kwaadaardige mannelijke hegemonie. De Britse arts Sydenham noemde de ziekte de ‘St.-Vitusdans’ en later vermoedde men de oorzaak in natuurlijke factoren als reumatologische en neurologische afwijkingen. Wetenschappers denken vandaag dan weer dat de dansplagen werden veroorzaakt door de zogenoemde kriebelziekte, ergotisme, veroorzaakt door moederkoorn, een graanziekte waarbij patiënten hallucinaties, spasmes en stuiptrekkingen krijgen. John Waller legt in zijn boek een verband met ziekte, honger en bijgeloof. Volgens hem braken de dansmanies uit op plekken waar sprake was van hongersnood en ziekten. Hij heeft het over ‘mass psychogenic illness’, massapsychose. Mensen die krachtig geloven in het bovennatuurlijke komen in een dissociatieve geestestoestand terecht.
Er werd in Straatsburg zelfs een houten podium voor de 400-koppige dansgroep opgesteld. Fluitisten en drummers werden ingeschakeld om hen te begeleiden. “Even hun gang laten gaan en hen laten afkoelen”, dacht het stadsbestuur, maar de dansmanie hield niet op en duurde tot diep in augustus.
Toen interpreteerde men ze als een goddelijke straf, waarvoor boetedoening nodig was. De dansgroep werd meegenomen naar een heiligdom in de heuvels, gewijd aan Sint-Vitus. Hun opgezwollen en bebloede voeten werden in schoenen gestoken en de dansers moesten rond een houten relikwie dansen. Na enkele weken hielden het gedans en daarmee de epidemie op. Sommige dansers kregen een hartaanval, anderen stortten met een beroerte of van uitputting in elkaar. Hebt u ook het gevoel dat u iets hebt gemist? Jammer dat u er niet bij was in 1518?
Marc van Riel
“Dansen is bidden met de benen. Marcheren is vloeken met de voeten.” (Wim Kan)
Foto - Pexels ©WR