De eigentijdse fabels van Marten Toonder
cultuurTom Poes en heer Olivier ‘Ollie’ B. Bommel, Nederlands bekendste stripduo, stonden in 1941 voor het eerst in de krant. 45 jaar lang zouden deze creaties van stripmaker Marten Toonder 177 avonturen beleven. Veel krantenlezers bladerden bij het ontvangen van de krant direct door naar de strip, om pas daarna het nieuws tot zich te nemen. Hele generaties groeiden op met Tom Poes, via deze krantenstrips, of de strips die later voor het weekblad Donald Duck werden gemaakt. Vreemd is dat ze in Nederlandstalig België een stuk minder bekend zijn. Daarom voor jou deze introductie in de wereld van heer Bommel en Tom Poes!
Tom Poes en heer Bommel: dappere held en ‘heer van stand’
Tom Poes begon zijn carrière in 1941 in dagblad de Telegraaf, als dappere held die de strijd met reuzen en tovenaars aanbindt. Zijn schepper zag al snel in dat een tegenspeler voor meer dynamiek zou zorgen, zodat Tom Poes in het derde verhaal de beer in ruitjesjas heer Bommel tegenkomt. Heer Bommel is gefortuneerd en woont op kasteel Bommelstein, samen met zijn trouwe bediende Joost. Hij noemt zichzelf ‘heer van stand’ hoewel niemand weet wat dat betekent. Zijn buurman is de edelman van dubieuze afkomst Markies de Canteclaer, die zowel snobistisch als dichterlijk is ingesteld. Veel van heer Bommels avonturen beginnen met een poging om indruk te maken op de markies en de overige notabelen van het stadje Rommeldam: de commissaris en de burgemeester, die elkaar treffen op herensociëteit de Kleine Club. Het liefste maakt heer Bommel een goede indruk op zijn buurvrouw Doddel, die in een gezellig huisje aan de rand van het bos woont.
Heer Bommel en Tom Poes zijn als Yin en Yang; ze vormen een twee-eenheid. Heer Bommel handelt impulsief vanuit zijn gevoel, Tom Poes moet met zijn nuchtere verstand de boel redden nadat Bommel alles in het honderd heeft laten lopen. ‘Verzin een list, Tom Poes’ is dan de inmiddels beroemde uitroep van heer Bommel, waarop Tom Poes zijn vaste uitdrukking ‘hm’ uit. Omdat heer Bommel zich met al zijn tekortkomingen als de eigenlijke hoofdpersoon van de verhalen deed gelden worden de verhalen ‘Bommelverhalen’ genoemd.
Het bonte Rommeldam
Magie is nooit ver weg in Toonders avonturen. Tovenaar Hocus Pas probeert van alles om Rommeldam in zijn macht te krijgen. Ook zijn er verhalen over heksen en een enkele keer een spook. De ‘onsterfelijke’ kunstenaar Terpen Tijn maakt zo’n krachtige kunst dat zijn schilderijen vaak magische krachten oproepen.
Ook is er het Kleine Volkje, dat niet in Rommeldam leeft, maar in de Zwarte Bergen en het Donkere Bomen Bos. Kwetal, de dwerg, zien we het vaakste. Zijn uitvindingen openen poorten tussen dimensies of veranderen de tijd en dat vinden professor Prlwytzkofski en professor Sickbock zeer interessant. Deze Rommeldamse geleerden hebben behalve hun titel niets gemeen: de eerstgenoemde is vaak zó druk aan het onderzoeken dat hij van alles over het hoofd ziet. Sickbock daarentegen is geniaal, maar gewetenloos.
De cast wordt nog aangevuld met psycholoog doctorandus Zielknijper, het boevenduo Super en Hieper, de onkreukbare ambtenaar Dorknoper en de dorpsgek Wammes Waggel. Met deze en andere karakters schetst Marten Toonder situaties die vaak zo actueel aandoen dat ze geschreven lijken te zijn met het nieuws van vandaag als inspiratie.
Marten Toonder, relevant en actueel
Zo is er het verhaal ‘de Grote Barribal’ waarin een klein, boos mannetje zich als een reus voordoet en de burgers van Rommeldam voor zich tracht te winnen met uitspraken als ‘Vanaf heden zal ik voor uw belangen opkomen. Iedere avond op dit uur zal ik u uit deze zaal toespreken in duidelijke taal. Wat u niet begrijpt, is onzin. Weg met die onzin.’ Dit verhaal verscheen onlangs in een speciale ‘Trump-editie’ over de verkiezingen in de VS. Maar ook verhalen over vluchtelingen, de consumptiemaatschappij, schone energie, overijverige overheden en meer, lezen alsof ze gisteren geschreven zijn.
Toonders schrijfstijl, welbewust iets ouderwets, maar vol humor en ironie, wordt zo hoog aangeslagen dat Toonder in het Literatuurmuseum in Den Haag wordt geëerd in het Pantheon, tussen de honderd grootste Nederlandse literatoren. Niet gek voor een stripmaker!
In 2019 werd de definitieve integrale boekuitgave van alle 177 verhalen door uitgeverij de Bezige Bij voltooid. Een tiental verhalen verscheen onlangs als luisterboek.
Willem Feltkamp, directeur Toonder Compagnie
© afbeelding Stichting het Toonder Auteursrecht
---
Mensen zijn Media geeft Tom Poes en heer Bommel met veel plezier een welverdiende voet aan de grond in Vlaanderen. Hier leer je hen kennen in hun verhaal De Ombrenger. Vanaf mei vind je in onze magazines bovendien telkens een prent uit het universum van Tom Poes en heer Bommel. ‘Hm!’
