Helden zijn vrouwen en mannen met een passie. Een passie voor sport, ondernemen, reizen, literatuur, muziek, wetenschap, design, … ‘Mensen zijn Media’ wil Vlamingen inspireren en de mens achter de bekendheid tonen. Daarom komt in deze rubriek elke keer een held aan het woord.
Vorig voorjaar pakte Canvas uit met de zesdelige reeks ‘Watt’, waarin spoedarts Natalie Eggermont en ingenieur Jonas Verstraeten de uitdagingen van de klimaatverandering in kaart brachten. Samen trokken ze de wereld rond om na te gaan hoe men in andere landen omgaat met energie en wat ons Belgenland daarvan kan leren. Zo belandden ze in Mol, maar ook in de VS, China, Japan, Koeweit, India en Denemarken. De reeks deed heel wat (fijn) stof opwaaien, de dertigjarige Natalie is immers een gedreven klimaatactiviste die geen blad voor de mond neemt.
Natalie, heeft het klimaat jou altijd al geboeid?
Eigenlijk wel, de liefde voor de natuur is mij zelfs met de paplepel ingegoten. Mijn vader is geoloog en mijn moeder is ingenieur. We gingen met de familie steevast met de tent op vakantie, vaak naar de bergen. Mijn vader vertelde dan over tektonische platen, hoe de Pyreneeën en de Alpen gevormd werden, leerde me bomen en insecten te benoemen en de kleine wonderen van de natuur te zien. Mijn moeder leerde me dan weer binnenin de dingen te kijken, naar neutronen en elektronen. Zij onthulde me de tabel van Mendeljev en de wetten van de thermodynamica. En die liefde voor de natuur is er nog steeds, als ik vakantie heb, trek ik naar de Alpen om over gletsjers tot op bergtoppen te klimmen, even weg van de gejaagdheid van het dagelijkse leven.
Andere kinderen hadden er misschien een afkeer van de natuur aan overgehouden?
Ik in ieder geval niet, de interesses van mijn ouders wakkerden op hun beurt mijn interesse aan. Zo organiseerde ik met de meisjes in de straat al op jonge leeftijd opruimacties om de bossen proper te houden. De specifieke klimaatproblematiek kwam mijn leven binnen bij het lezen van een rapport in een bekend medisch tijdschrift The Lancet. Dat rapport stelde dat de klimaatverandering dé grootste bedreiging was voor de gezondheid in de 21ste eeuw en dat elke arts die verder kijkt dan de ziekenhuismuren klimaatactivist zou moeten worden. Ik was meteen overtuigd (lacht).
Wat roept de klimaatproblematiek bij jou op?
Kijk, op dit moment is de wereld al één graad warmer dan ze gemiddeld was voor de industriële revolutie. Die ene graad heeft al enorme gevolgen: oogsten mislukken, huizen overstromen, mensen moeten op de vlucht slaan of laten het leven. Als ik aan de klimaatverandering denk, denk ik niet aan windmolens en zonnepanelen, maar aan de vele slachtoffers wereldwijd. Mensen reageren soms verbaasd dat ik als arts klimaatactiviste ben, maar ik ben vooral verbaasd dat er niet meer collega’s mee op de barricades staan.
De makers van Watt vonden jou een ideale compagnon de route voor de wat gematigdere Jonas, klikte het meteen tussen jullie?
Af en toe hebben we natuurlijk ernstig gediscussieerd, maar over het algemeen konden we het goed met elkaar vinden. Eigenlijk zijn we beiden – weliswaar elk op onze eigen manier – op zoek naar antwoorden op het energievraagstuk. Het grootste verschil is dat ik vooral verandering wil in ons economische en politieke systeem, terwijl Jonas op zoek gaat naar oplossingen binnen het systeem.
Het programma kende voor- en tegenstanders. Het zou niet objectief genoeg zijn. Hoe ga je om met die kritiek?
Het programma heeft nooit gepretendeerd een objectieve documentaire te zijn. Ik kreeg veel kritiek te verduren door mijn emotionele reacties. Eigenlijk vind ik dat de wereld op zijn kop. Ik ben niet beschaamd om op televisie te tonen dat de klimaatverandering mij tot tranen toe kan beroeren. Ronnie Belmans, CEO van Energyville, schreef over WATT: “Er zitten emotionele momenten in die voor sommigen storend blijken te zijn. Voor mij niet: geëngageerde jongeren die zich voor mijn vakgebied interesseren, zijn het zout voor de wetenschapper die ik ben en zegt spoedarts Natalie soms vanuit haar gevoel wat ze denkt, dan geeft dat aan dat energie meer is dan een puur economisch-technisch gegeven, en dat is mij na al die jaren meer dan duidelijk.”
Hoe groot is het klimaatprobleem nu eigenlijk?
In oktober verscheen een nieuw rapport van het Internationaal Klimaatpanel. Daarin stellen de wetenschappers dat we als mensheid nog nooit voor een uitdaging van zo’n grote schaal op zo’n korte tijd hebben gestaan. Het is dus ongezien in de menselijke geschiedenis. Willen we kans maken om de temperatuurstijging van de aarde te beperken tot 1,5 °C – goed beseffende dat de huidige 1 °C-stijging al leidt tot onomkeerbare schade – dan moeten we alle sectoren van de maatschappij – energie, gebouwen, mobiliteit, productie – tegelijkertijd en op korte tijd volledig hervormen. Zoals klimaatwetenschapper Van Ypersele zei: “We hebben een ware revolutie nodig”. De komende tien jaar, tot 2030, zijn cruciaal om het huidige gebrek aan ambitie recht te trekken. Als we nu geen versnellingen hoger slaan, kunnen we dat later niet meer rechttrekken. Het is dus al vijf ná twaalf.
Is het debat over het klimaat niet al te vaak beïnvloed door doemdenken?
Dat klopt, door doemdenken en negativiteit. Alsof het klimaat redden een enorme opgave is en een stap achteruit, terug naar de tijd dat we met paard en kar rondreden. Het laatste wetenschappelijk rapport bekijkt hoe de planeet redden hand in hand kan gaan met propere lucht, drinkbaar water, gezonde voeding, meer natuur en armoedebestrijding. De boodschap is duidelijk: een ambitieus klimaatbeleid zorgt voor vooruitgang op héél veel andere vlakken, en zal de algemene ontwikkelingsdoelstellingen versterken. Klimaatverandering is niet alleen een bedreiging, maar ook een opportuniteit; om eindelijk te bouwen aan een samenleving waar iedereen met gelijke kans wordt geboren, ieders basisbehoeften bevredigd zijn, binnen de grenzen van de planeet.
Voor jou is het belangrijk dat ecologische en sociale veranderingen hand in hand gaan?
Het is essentieel dat de aanpak van het klimaatprobleem de sociale ongelijkheid vermindert in plaats van verergert en daar wringt het schoentje nu vaak. Ongelijkheid loopt als een rode draad door het klimaatverhaal. Mensen willen wel hun steentje bijdragen, maar het moet op een eerlijke manier gebeuren. We moeten bouwen aan een duurzame ecologische transitie waarbij de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. Daarvoor hebben we ingrijpende politieke en maatschappelijke veranderingen nodig die rekening houden met sociale ongelijkheden.
Je bent bezielster van Climate Express, wat is het doel van dit initiatief?
Met Climate Express willen we bouwen aan een sterke beweging van onderuit, die druk kan zetten op politici en machtige spelers in de samenleving om ze op het juiste spoor te brengen. De grote veranderingen in de maatschappij zijn er immers niet gekomen door het parlement, maar door mensen die op straat kwamen en actievoerden.
Wie zijn jouw helden?
Ik ben tijdens mijn studies enorm geïnspireerd geraakt door Norman Bethune, een Canadees chirurg die zijn carrière links liet liggen om naar het front te gaan in de Spaanse burgeroorlog. Daarnaast haal ik veel hoop uit de vele vrouwen wereldwijd die zich verzetten tegen onrecht, zoals Ahed Tamini, de jonge Palestijnse die in opstand komt tegen de Israëlische bezetting. Of Greta Thunberg die de schoolstakingen voor het klimaat startte en oproept tot burgerlijke ongehoorzaamheid.
Tekst: TV – Mensen zijn Media
