Helden zijn vrouwen en mannen met een passie. Een passie voor sport, ondernemen, reizen, literatuur, muziek, wetenschap, design, … ‘Mensen zijn Media’ wil Vlamingen inspireren en de mens achter de bekendheid tonen. Daarom komt in deze rubriek elke keer een held aan het woord.
Al eeuwenlang zijn mensen gefascineerd door dromen. We beschouwen ze als iets mysterieus, wat we niet volledig kunnen vatten. Daarom zijn we er erg nieuwsgierig naar en willen we de betekenis van onze dromen kennen. Droomduiding wordt echter meestal op een negatieve wijze weggezet. Het verklaren van dromen zou te ‘zweverig’ zijn en volkomen irrationeel. Dromen zijn bedrog.
Daarover denkt psychiater Marc Hebbrecht duidelijk anders. Deze arts, verbonden aan het Psychiatrisch Ziekenhuis Asster in Sint-Truiden en het Universitair Centrum van de KU Leuven, verricht al vele jaren psychotherapie en psychoanalyse en dromen zijn daarin heel belangrijk. Met ‘De droom’ schreef hij in 2010 een omvangrijk naslagwerk over wat zich ’s nachts voor onze ogen afspeelt.
Dokter Hebbrecht, wat is dat precies, een droom?
Een droom is psychische activiteit tijdens de slaap, want ook al rust ons lichaam, onze geest blijft actief. Ieder van ons droomt elke nacht drie tot vijf keer. Dat weten we door onderzoek met proefpersonen in een slaaplaboratorium.
Waarom dromen wij?
Dromen helpen ons emoties te verwerken, zaken te herinneren en problemen op te lossen. De uitdrukking ‘er een nachtje over slapen’ wijst precies op die laatste functie van dromen. Dromen zorgt er met andere woorden voor dat we geestelijk recupereren. Slapen doet ons dan weer lichamelijk herstellen. We hebben beide nodig om goed te kunnen functioneren.
Is slaapwandelen ook dromen?
Neen, slaapwandelen is niet hetzelfde als dromen. Het is een stoornis waarbij we ’s nachts onze dromen ‘uitleven’: we praten, lachen, roepen, vechten, … Dit komt door het uitblijven van de spierverslapping die ervoor zorgt dat je spieren zich tijdens het slapen ontspannen en je lichaam tot rust komt. Slaapwandelen is vermoeiend, maar compleet onschuldig.
Hoe komt het dat we ons onze dromen niet altijd herinneren?
Soms herinneren we ons onze dromen als we wakker worden en vergeten we ze in de loop van de dag. Ook het omgekeerde gebeurt: we vergeten onze dromen wanneer we ontwaken, maar herinneren ze op een later moment. Wat dit verschil verklaart, weten we niet. Er zijn wel enkele manieren om een droom ‘levend’ te houden. Hou bijvoorbeeld een droomdagboek bij waarin je je dromen opschrijft zodra je ontwaakt of prent jezelf in voordat je gaat slapen dat je je dromen zal onthouden. Ik kan het trouwens iedereen aanraden, want uit het bijhouden van je dromen kan je veel leren over jezelf.
Dromen we anders als kind dan als volwassene?
Als kind dromen we meer en hebben we ook meer onplezierige dromen. In de loop van onze kinderjaren neemt de frequentie van onplezierige dromen gelukkig af: van 40 procent bij vierjarigen naar 20 procent bij negen- tot twaalfjarigen. Dat is logisch ook, want hoe ouder we worden, hoe beter we met negatieve emoties of gebeurtenissen kunnen omgaan. We hebben er dan minder nood aan dit via onze dromen te verwerken. Na 65 jaar is er echter weer een toename van onplezierige dromen. Zo dromen ouderen meer over kwetsbaarheid, verlies en hulpeloosheid. Dromen over de dood komen dan ook vaker voor.
Hoe werkt u als psychiater met dromen?
Eerst laat ik de patiënt zijn droom in detail beschrijven, dan stel ik vragen en kijk ik hoe de patiënt reageert. Ik tracht de droom vervolgens in de juiste context te plaatsen. Eigenlijk probeer ik te achterhalen waarom mijn patiënt op een bepaald ogenblik een droom heeft gehad, want dromen kunnen een diagnostische functie hebben. Als psychiater brengen ze mij soms op het spoor van lichamelijke ziektes, verslavingen of ernstige psychische problemen. Soms organiseer ik ook dromengroepen voor psychotherapeuten in opleiding. Dan bespreken we een droom in groep. Daarover gaat ook mijn nieuwe boek dat ik met drie collega’s schreef.
Is iedere droom te verklaren?
Neen, want er bestaat geen ware of objectieve betekenis van een droom. Het gaat hier over een emotioneel, intuïtief begrijpen met aandacht voor de symboliek die in dromen voorkomt. Ik zal daarom nooit verklaringen opdringen. Ik probeer me steeds te verplaatsen in de rol van geïnteresseerde luisteraar die de patiënt aanmoedigt om zijn verhaal te vertellen. Daarin schuilt ook een gevaar. Sommige patiënten kunnen niet altijd goed het onderscheid maken tussen herinnerde dromen en wat echt is gebeurd. Daarmee moet ik dus altijd goed opletten, want dit zou aanleiding kunnen geven tot valse herinneringen met schadelijke gevolgen voor familie of kennissen.
Kunt u eens een voorbeeld geven van enkele dromen waarmee u hebt gewerkt?
Ik had ooit een psychotische patiënte in behandeling die regelmatig droomde over ruïnes van oude gebouwen waarvan de muren instortten. Deze droom bleek het signaal dat haar psychose weer opflakkerde. Ik heb dan meteen haar medicatie aangepast. Een andere patiënt droomde voortdurend over examens, ook al had hij allang de schoolbanken verlaten. Deze man stond voor een moeilijke beslissing in zijn leven en was bang de verkeerde keuze te maken. Dit werd duidelijk via zijn dromen.
Analyseert u ook uw eigen dromen?
Ja hoor, ik analyseer al jaren mijn eigen dromen, sinds mijn studies eigenlijk. Zeker wanneer ze over patiënten gaan, steek ik er veel tijd in, want dan maken mijn dromen iets duidelijk over de patiënt wat ik niet genoeg heb gezien. Zo heb ik ooit gedroomd dat een van mijn patiënten in de wachtzaal zat op de dienst neurochirurgie. Die droom was een heel duidelijk signaal: ik moest die man doorverwijzen naar een neuroloog. Bij die patiënt is toen een hersentumor vastgesteld. Blijkbaar had ik als arts iets waargenomen dat pas in mijn dromen duidelijk werd.
Zou er in onze maatschappij meer aandacht voor dromen moeten zijn?
Zeker, dromen zijn geen bedrog. De droom is ook een werkelijkheid. We leven in een tijd waarin alles op logisch denken moet berusten, terwijl we allemaal weten dat de grote ontdekkingen meestal tot stand zijn gekomen dankzij toeval en intuïtie. Willen we dus nieuwe ontdekkingen doen, dan moeten we net oog hebben voor het verrassende, het mysterieuze en het niet-logische, zoals de droom.
Foto: © UPC KU Leuven
Tekst: TV – Mensen zijn Media
‘De droom. Verkenning van een grensgebied’ werd uitgegeven bij Uitgeverij De Tijdstroom en kost 30,00 euro. Wil je kans maken op een gratis exemplaar? Stuur dan snel een mailtje met je gegevens naar joyce@mensenzijnmedia.be. Winnaars worden persoonlijk verwittigd.
