Deze zomer gooit het Museum Mayer van den Bergh de poorten van de 17de-eeuwse kerken wagenwijd open. Tijdens de unieke tentoonstelling ‘Goddelijke interieurs’ wordt de bezoeker aan de hand van eeuwenoude architectuurschilderijen binnengeleid in de Antwerpse gebedshuizen van weleer. Samen met het stadsparcours in de begeleidende app wordt het een boeiende ontdekkingstocht door het Antwerpen uit de tijd van Rubens.
Een kerk is een gebedshuis, een plaats van stilte en devotie, maar bovenal een ontmoetingsruimte. Al eeuwenlang gebruiken gelovigen het godshuis niet alleen als een plaats voor liturgie, maar ook als een plek om te netwerken. Ze vieren er geboortes en huwelijken of betreuren er het overlijden van een dierbare. De 16de eeuw was voor de katholieke kerk een van de woeligste periodes uit de geschiedenis. Toen in 1566 de Beeldenstorm door Antwerpen raasde, werden de kerken in de stad ontdaan van hun luister. Het protestantisme drong zich op en Calvijn verbood heiligenbeelden in de kerk. De calvinistische interpretatie van de Bijbel verwierp het afbeelden van God en verving de kerkelijke kunst door symbolische, moraliserende afbeeldingen. Katholieken verlieten massaal de stad richting Duitsland om er betere tijden af te wachten. Het was in Aken omstreeks 1570-1575 dat Hendrik van Steenwijck Hans Vredeman de Vries tegenkwam. Hun ontmoeting leidde tot het ontstaan van een nieuw genre: architectuurschilderijen, de zogenaamde ‘perspectieven’. Van Steenwijck schilderde in Duitsland het allereerste kerkinterieur uit de geschiedenis: de Dom van Aken.
De terugkeer van een aantal kunstenaars naar de Scheldestad vormde het begin van de Antwerpse architectuurschilderkunst, een genre dat in Antwerpen zijn hoogtepunt kent onder impuls van de ‘Antwerpse School’. De nieuwe stijl van schilderkunst werd al snel enthousiast beoefend, met als resultaat duizenden schilderijen van kerkinterieurs – en in mindere mate ook profane interieurs. De schilderijtjes waren veeleer klein en decoratief, waardoor ze ook tijdens de zeventiende eeuw al erg gegeerd waren, onder meer als verzamelobjecten. In tegenstelling tot de interieurschilderijen van de meer bekende Hollandse school werden de werken van meesters uit de Antwerpse School – met grote namen als Vredeman de Vries, Van Steenwijck, vader en zoon Neeffs en Abel Grimmer – nooit eerder op zo’n grote schaal samengebracht en tentoongesteld.
Topstukken van de tentoonstelling zijn onder meer twee interieurzichten van Hendrik I van Steenwijck van de Antwerpse kathedraal. Het oudste dateert uit de late zestiende eeuw en is pas onlangs opnieuw ontdekt. Een tweede en iets latere versie van dit werk uit 1593 (Szépművészetimuseum, Budapest) is gestoffeerd met figuren van Jan I Brueghel. Verder heb je werken die de Antwerpse Sint-Carolus Borromeuskerk tonen in de periode vóór de grote brand in 1718. Het grootste deel van de rijkdom en luister van de barokkerk, waaronder de plafondschilderingen van Rubens, ging verloren. De tentoonstelling loopt door buiten de muren van het museum. Een speciaal ontwikkelde app begeleidt de bezoekers door de stad naar de O.-L.-V.-Kathedraal, de Sint-Carolus Borromeuskerk, de Sint-Pauluskerk en de Sint-Jacobskerk. Via virtual reality kunnen ze de interieurs van 400 jaar geleden vergelijken met die van vandaag.
Praktisch
Expo ‘Goddelijke interieurs – Stap binnen in kerken uit de eeuw van Rubens’ van 17 juni t/m 16 oktober 2016, van dinsdag t/m zondag van 10.00 tot 17.00 uur, gesloten op maandag, Museum Mayer van den Bergh, Lange Gasthuisstraat 19, 2000 Antwerpen
Groepen: Reserveren is verplicht, met of zonder gids via visit@stad.antwerpen.be.
EM
